Propolis - deel 1

Een van de mooiste producten die bijen maken is propolis. Propolis is het grote geheim van de bijen. Dankzij propolis hebben bijenvolken zich miljoenen jaren weten te beschermen tegen allerlei ziekten. Omdat propolis niet zo bekend is wil ik er graag over vertellen.

Wat is Propolis?

Naast stuifmeel en nectar, verzamelen honingbijen als derde plantenproduct ook harsen. Zij voegen daar verschillende stoffen zoals bijen speeksel en bijenwas aan toe en maken van dat mengsel propolis. Dit mengsel is maar voor een klein deel van bloemen afkomstig. Bijen verzamelen het vooral van knoppen, vruchten en bladeren van bomen. Bomen scheiden harsen en wassen af om er de beschadigingen in de bast mee te bedekken, zodat deze geen invalpoorten kunnen zijn voor ziektekiemen. Bijen weten hier handig gebruik van te maken door het toe te passen in hun eigen woning.

De oorsprong is dus plantaardig. In Nederland verzamelen bijen propolis op de knoppen van populieren, berken, iepen, elzen, beuken, coniferen en paardenkastanjes. Bijen doen dat door stukjes kleverig materiaal eerst een beetje met de tong te bevochtigen, dan bijenspeeksel toe voegen en het vervolgens te bewerken met de kaken. Daarna wordt de substantie naar de korfjes aan de achterpootjes gebracht.

Het verzamelen kan zo tijdrovend zijn dat de bij eerst terugvliegt naar de bijenkast om te eten. Als de stuifmeelkorfjes eenmaal vol gepropt zijn, moeten ze door andere bijen leeggehaald worden. Dit doen ze door het eraf te knagen, maar dat is geen favoriet karweitje. Soms moet de bij in de bijenkast uren tot dagen wachten voordat ze van haar vracht propolis bevrijdt wordt. De hoeveelheid die binnengebracht wordt, is seizoensgebonden en varieert  per streek en per bijen ras.

Foto 1 en 3: Bij met propolis in korfjes aan de achterpootjes.
Foto 2: Propolis op afdekmatje in de bijenkast (foto’s Jeroen Vorstman)

Gebruik van propolis door de bijen

Bijen bedekken de binnenkant van hun woning met een dun laagje propolis. Gaten en kieren worden ermee afgedicht en gedode indringers worden ermee bedekt. De raten worden verstevigd met propolis en voor dat de koningin een eitje legt wordt de raat eerst door de werkbijen gepoetst en vervolgens wordt een dun laagje propolis aangebracht.

Naast de puur mechanische plak- en cement functie heeft propolis ook een chemische functie. Propolis en zijn vluchtige bestanddelen zijn er waarschijnlijk verantwoordelijk voor dat er in de lucht in de bijenkast lagere aantallen micro-organismen voorkomen dan erbuiten.